MARTE

                                                                          MARTE

Marte Eguzkitik hasita laugarren planeta da eguzki-sisteman. Marte eguzkitik batez beste 227.936.637 km-ra dago.

Hau da Marteren ikurra

SATELITEAK

Martek bi satelite natural ditu: Phobos (grezieraz: beldurra) eta Deimos (izua), honela deituak Ares greziar mitologiako guda jainkoaren (erromatarren Marteren baliokidea) laguntzaileen omenez. Uste denez, grabitazio-indarragatik harrapatutako asteroideak dira. Phobos da bietan handiena eta planetatik gertuen dagoena, eta Ilargiak bezala, biek aurpegi bera dute Marteri begira beti. Gutxinaka gutxinaka, Phobosen orbita-erradioa murrizten doa, eta 50-100 milioi urte barru planetarekin talka egingo du.

GAINAZALA

Ipar eta hego hemisferioen artean ezberdintasun nabarmenak daude: hegoaldea kraterrez estalia dago, iparraldeko lurra askoz lauagoa eta berriagoa delarik. Harriak batez ere basaltoz osatuak daude, burdin oxido eduki handiaz, kolore gorri bereizgarria ematen diona. Gainazal gehiena hautsez estalia dago. Elementu geografiko nabarmenak ditu Martek; izan ere, eguzki-sistemako mendi garaiena eta arroila luze eta sakonenak ditu. Besteen artean, Hellas Planitia deritzan sakonunea ere aipatzekoa da. Hau aspaldi gertatutako meteorito talkaren eragina da, 2000km-ko diametro eta 6 km-ko sakonerako kraterra utzi zuena.

BITXIKERIAK

Marteren azalean kanal ugari dago, eta antzina ura eraman zutela uste da. Hain zuzen ere, 2015eko irailean NASA agentziak planeta gorrian ura aurkitzeko posibilitate altua zegoela ziurtatu zuen.

Haize eta hautsezko ekaitz izugarriak jasaten ditu, planeta osoa estali dezaketenak hilabeteetan zehar. Haize horrek dunak sortzen ditu gainazalean. Esekiduran dauden hautsezko partikulak direla eta, atmosferak kolore arrosatsua hartzen du.

ATMOSFERA

Atmosfera nahiko xumea du Martek.

Funtsean karbono dioxidoz eratua dago (% 95,3), baita nitrogenoz (% 2,7) eta argonez (% 1,6) ere, eta beste sustantzien aztarnak ere ditu (% 0,15 oxigenoa, % 0,07 karbono monoxidoaeta % 0,03 ur lurruna, besteak beste). Lurrak bezala ozono-geruza bat dauka, 40 km-ko altueran kokatua, baina hark baino 1000 aldiz ozono gutxiago duenez, ezin ditu izpi ultramoreak oztopatu.

Martxoan Mars Express espazio-ontziak metanoa aurkitu zuen Marteko atmosferan. Metanoak ezin du 400 bat urte baino gehiago iraun atmosferan, beraz nonbaitetik sortua izan behar da; sorrera hori bolkanikoa edo biologikoa izan daiteke. Metanoa zatika agertzen da, era uniformean banatu baino lehenago deskonposatzen delako, beraz etengabe atmosferara askatzen dela uste da.

ERROTAZIOA ETA TRANSLAZIOA

Martek, Lurra bezala, errotazio-higidura eta translazio-higidura egiten ditu. Baina marte urrutiago dagoenez, gehiago irauten ditu higidurak egiten.

Errotazio-higidurak, 24 ordu eta 37 minutu irauten du bere ardatzaren inguruan biratzen.

Translazio-higidurak, 683 egun irauten du. Izugarrizko diferentzi dago Marteren eta Lurraren arteko translazioan.

EGILEAK: Neritzel eta Markel